Inzetten op preventie wordt als een belangrijk onderdeel gezien om problemen te voorkomen of zorgen dat deze niet escaleren. Maar loont het nu ook echt? Inhoudelijk, maar ook financieel?
Een paar onderzoeken op een rij
In het AEF- rapport stelsel in groei, van december 2020 wordt aangegeven dat uit het onderzoek blijkt dat een brede inzet op preventie en vroegsignalering niet zonder meer tot een verlaging van de kosten op de lange termijn gaat leiden voor de jeugdhulp. Op basis van de beschikbare informatie over de bewezen effectieve interventies is een inschatting gemaakt van hoeveel kinderen/gezinnen gemiddeld genomen de interventie moeten krijgen, om in één casus tot een verbetering te leiden. Het blijkt dat van iedere acht kinderen/gezinnen waar de interventie wordt aangeboden, er bij één een verbetering zal optreden. Dit terwijl een van de uitgangspunten van de Jeugdwet was dat inzet op preventie en vroegsignalering escalatie van problemen van jeugdigen kan voorkomen en daardoor inzet op zwaardere jeugdhulp. Dit met als gevolg een kostenbesparing.
In een onlangs in februari 20201 verschenen onderzoek van SEOR wordt aangetoond dat de inzet van sociaal werk meer oplevert dan het kost en dus als preventie-instrument loont. Direct en indirect draagt sociaal werk bij aan vermindering van zorggebruik, een gezonder en productiever arbeidsaanbod en een betere kwaliteit van leven. Op korte termijn vermindert via sociaal werk het directe beroep op zorgprofessionals, zo kwam bij 14 cases naar voren. Het gemiddelde berekende rendement van sociaal werk ligt bij 32 onderzochte cases op ongeveer 1,6: de baten liggen een factor 1,6 hoger dan de kosten. De onderzochte data bieden te weinig houvast om een nauwkeurige schatting te maken van de precieze omvang van het economisch rendement, stellen de onderzoekers.
Uit een al eerder onderzoek (2018) wat in opdracht van VWS bij zeven grote jongerenwerkorganisaties is uitgevoerd, komt ook de financiële meerwaarde naar voren. De MBC komt tot de conclusie en de berekening dat er minstens 45 miljoen op de jeugdzorg bespaart kan worden door het goed inzetten van jongerenwerk. Door de preventieve inzet van jongerenwerk is zorg niet altijd (direct) nodig en is het mogelijk om zorg af te schalen en te normaliseren. Daarnaast vergroot het jongerenwerk de sociale cohesie.
Inhoudelijke meerwaarde
Ik ben zelf overtuigd van de inhoudelijke meerwaarde, maar ook financiële meerwaarde van preventie. Wat precies preventie is, is een breed begrip en wordt in bovenstaande onderzoeken vanuit verschillende kanten belicht. Ik zie het zelf nog wat breder door te zorgen voor een stevig fundament aan voorliggende voorzieningen, zoals welzijnswerk en jongerenwerk, inzet vrijwilligersprojecten etc. Dit heeft naar mijn mening en uit ervaring zeker een meerwaarde in de transformatie die de gemeente wil realiseren. Ze zijn een belangrijke schakel die ervoor kan zorgen dat er minder opgeschaald hoeft te worden en er meer afgeschaald kan worden. En kunnen daardoor problemen voorkomen of zorgen dat deze niet escaleren. Preventie is daarmee een van de kerntaken.
Dat het inhoudelijk loont komt ook uit alle bovengenoemde onderzoeken. Ook in het AEF-rapport wordt aangegeven dat preventie en vroegsignalering wel het welzijn en de ontplooiingsmogelijkheden van de kinderen, jongeren en gezinnen kan verbeteren. Daarnaast kunnen er financiële baten in andere domeinen uit volgen. Er wordt dus niet gezegd er niet op in te zetten, ondanks de vraag of het financieel loont.
Brede blik op kosten en baten
Nu gemeenten financiële tekorten hebben op het sociaal domein, is het logisch dat er ook gekeken wordt of preventie financieel loont. En dat er naast landelijke onderzoeken ook door branches van beroepsgroepen onderzoek wordt gedaan. Dit heeft ook te maken met het bestaansrecht van je werkveld/organisatie aantonen.
Het is wel goed om kritisch naar de kosten en baten te kijken. Maar dan wel vanuit verschillende invalshoeken: financiële meerwaarde, inhoudelijke meerwaarde en de bewezen effecten als dit mogelijk is. Maar ook vooral de meerwaarde voor wie we het doen: de inwoner. En op basis daarvan kunnen weloverwogen keuzes gemaakt worden. Waar ga je wel op inzetten en waar niet? Want we moeten elkaar ook eerlijk in de spiegel kunnen kijken en zeggen dat een project, interventie etc. niet naar de goede kant doorslaat op de weegschaal in de kosten -en batenanalyse. Een investering moet wel lonen, in welk opzicht dan ook.
En soms kan dat op hele kleine schaal en daarom even ter afsluiting een verhaal uit de praktijk (natuurlijk anoniem):
'Ik ben een jongen van 16 en ben in mijn basisschool tijd veel gepest en had veel problemen met contact leggen met mensen. Ik heb ook autisme en dat helpt niet echt mee. Toen hebben mijn moeder en mijn coach heel erg geholpen toen ik naar de middelbare school ging. Mijn moeder en coach gingen veel met elkaar overleggen en toen kwam mijn moeder bij het sociaal team uit. Die gingen een oplossing zoeken en toe kwamen ze uit bij het jongerencentrum uit. Daar mocht ik op de woensdagmiddag achter de bar staan bij het scholieren café. Ik vond het de eerste keer lastig, maar ging steeds vaker diensten draaien en het ging super goed. Wat ik leuk vind hieraan is dat je altijd de raarste dingen meemaakt. Bijvoorbeeld: iemand heeft een grote mond tegen je en je moet het netjes oplossen. Dat is soms lastig maar dan word ik wel door de jongerenwerker geholpen. Wat ik verder leuk vind, is dat er best vaak een gezellige sfeer hangt. Wat ik ook leuk vind is dat je echt met een gezellig team samenwerkt en je gewoon geaccepteerd wordt om wie je bent en dat is niet altijd overal zo.'
